Badanie sytuacji finansowej frankowicza? TSUE nie pozwoli na specustawę
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej podjął kolejną korzystną decyzję odnoszącą się do spraw frankowych. Dopiero co w lutym 2023 r. Rzecznik TSUE, Anthony Michael Collins, wydał pozytywną dla kredytobiorców opinię w znanej i głośnej sprawie C-520/21, czyli tej odnoszącej się do wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, a już kolejna istotna sprawa C-6/22 dotyczącej specustawy w kwestiach frankowych potwierdza tylko prokonsumencką linię orzeczniczą Trybunału.
Rozliczenie się z bankiem po wydaniu przez sąd prawomocnego wyroku może budzić wśród frankowiczów nieco niepokoju, ze względów związanych z sytuacją finansową kredytobiorcy. Jednak TSUE i tutaj opowiedział się po stronie frankowiczów i uznał, że Dyrektywa 93/13 ma chronić konsumentów. Trybunał wskazuje, że sytuacja finansowa kredytobiorcy nie może być badana, tym bardziej na podstawie takiego badania sąd nie może podejmować decyzji w sprawie unieważnienia umowy frankowej. Jeśli więc frankowicz jest świadomy tego, jakie są skutki unieważnienia umowy, w domyśle podejmuje on przemyślaną decyzję. To oznacza, że jego sytuacja finansowa nie może wpływać na zastosowanie Dyrektywy 93/13.
Wydane 16 marca 2023 r. orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest kolejnym, które jest korzystne dla frankowiczów i poprawia ich sytuację prawną. Wyrok, jaki zapadł w sprawie C-6/22 to w rezultacie efekt wcześniej już wyrażanych przez TSUE opinii.
Natomiast cała kwestia podniesiona została przez Sąd Rejonowy dla Warszawy-Woli, który zadał TSUE pytania prejudacyjne dotyczące powództwa frankowiczów o unieważnienie umowy kredytu. To właśnie w tym sądzie zrodziły się pewne podejrzenia dotyczące żądań stawianych przez powodów odnoszących się do unieważnienia umowy frankowej. Wyrok unieważniający umowę zobowiązuję zarówno konsumenta, jak i bank do zwrotu świadczeń, natomiast powodowie nie mogli wykazać się żadnymi oszczędnościami, które mogłyby pokryć wymagane zobowiązania do zwrócenia bankowi.
Sąd zadając pytania TSUE chciał więc ustalić, czy skutki unieważnienia umowy powinny być oceniane jedynie z punktu widzenia prawa krajowego (pomijając Dyrektywę 93/13), czy sąd powinien zbadać finansową kondycję majątkową konsumenta z urzędu, weryfikując czy unieważnienie umowy postawi konsumenta w trudnej sytuacji finansowej i czy sąd ma możliwość zastąpienia abuzywnego warunku umowny przepisem powszechnie obowiązującego prawa.
TSUE opowiedziało się wyraźnie po stronie frankowiczów, odpowiadając na zadane przez wolski sąd pytania przecząco. Zerkając na poprzednio wydane wyroki przez TSUE ten nie jest więc żadnym zaskoczeniem. Jeśli chodzi o konkretne odpowiedzi to brzmią one w kontekście pierwszego pytania tak: „Trybunał przyjął, że w przypadku unieważnienia umowy z powodu nieuczciwego charakteru jednego z jej warunków do państw członkowskich należy uregulowanie, w drodze prawa krajowego, skutków tego unieważnienia, z poszanowaniem przepisów dyrektywy 93/13. Regulacja ta powinna w szczególności przywrócić sytuację prawną i faktyczną, jaka istniałaby w braku wprowadzenia do umowy klauzuli abuzywnej”.
Istnieje jednak okoliczność, w której ochrona ustanowiona w dyrektywie 93/13 nie ma zastosowania. Jest to jednak sytuacja jednostkowa, w której frankowicz wyraźnie się temu sprzeciwia. Kredytobiorca, będąc świadomym tego, że umowa zawiera klauzule abuzywne ma prawo nie podnosić zarzutu odnoszącego się do tych nieuczciwych zapisów. Zgadza się tym samym dobrowolnie na ten czy inny niekorzystny warunek, co prowadzi do tego, że uniknie on unieważniania umowy frankowej. Należy jednak zauważyć, że sąd pozbawiony jest możliwości samowolnego pozostawienia umowy w mocy, jeśli tylko usunie z niej wyłącznie nieuczciwe zapisy i jeśli kredytobiorca się na to nie zgadza.
Jeżeli chodzi o pytanie odnoszące się do badania finansowej kondycji majątkowej konsumenta z urzędu, to jeśli sąd przekazał konsumentowi informacje dotyczące tego, jakie skutki prawne i majątkowe mogą determinować unieważnienie umowy, to wówczas sąd nie ma możliwości (już po uwzględnieniu woli frankowicza w kontekście unieważnienia umowy), sprzeciwić się decyzji o zrzeczeniu się przez niego ochrony konsumenckiej. Należy mieć w pamięci, że Dyrektywa 93/13 nie umożliwia sądom krajowym weryfikacji z urzędu majątkowego stanu frankowicza, by sprawdzić, czy unieważnienie może postawić konsumenta w niekorzystnej sytuacji materialnej.
Warto też mieć na względzie pewne korzystne dla frankowiczów praktyki, które stosują kancelarie frankowe. Mianowicie po unieważnieniu umowy przez sąd, frankowicz nie zawsze musi zwracać ustalone kwoty, póki banki nie zwróci kredytobiorcy wszelkich nieprzedawnionych rat łącznie z należnymi odsetkami. Bank więc może ubiegać się o zwrot udzielonej kwoty kredytu dopiero wtedy, kiedy wypłaci frankowiczowi należne mu pieniądze.
Jeśli chodzi o trzecie wystosowane pytanie do TSUE (czy sąd ma możliwość zastąpienia abuzywnego warunku umowny przepisem powszechnie obowiązującego prawa) przez Sąd dla Warszawy Wola to Trybunał podjął decyzję, że na podstawie Dyrektywy 93/13 sąd krajowy nie ma prawa do uzupełnienia luki, która wynika z usunięcia abuzywnego zapisu znajdującego się w umowie frankowej stosując przepis prawa krajowego, który nie ma charakteru dyspozytowego. W tej materii TSUE zresztą wypowiadał się już wiele razy. Wskazując każdorazowo, że sądy krajowe nie mogą zastępować nieuczciwych zapisów występujących w nieuczciwych umowach innymi przepisami. Jeśli kredytobiorca żąda unieważnienia umowy frankowej, sąd w takim przypadku nie ma możliwości samodzielnego dążenia mającego na celu utrzymania takiej umowy w mocy.
Wyrok wydany przez TSUE należy oczywiście uznać za pozytywny dla Frankowiczów. To kolejne orzecznictwo, które umacnia pozytywny kierunek dla konsumentów, którzy zaciągnęli niekorzystny kredyt we frankach. Łącząc ten wyrok z wydaną niedawno opinią Rzecznika TSUE frankowicze zyskali dużo spokoju i z optymizmem mogą patrzeć w kierunku dążenia do unieważnienia swoich umów.
Sytuacja majątkowa frankowiczów nie może być weryfikowana przez sąd
Rozliczenie się z bankiem po wydaniu przez sąd prawomocnego wyroku może budzić wśród frankowiczów nieco niepokoju, ze względów związanych z sytuacją finansową kredytobiorcy. Jednak TSUE i tutaj opowiedział się po stronie frankowiczów i uznał, że Dyrektywa 93/13 ma chronić konsumentów. Trybunał wskazuje, że sytuacja finansowa kredytobiorcy nie może być badana, tym bardziej na podstawie takiego badania sąd nie może podejmować decyzji w sprawie unieważnienia umowy frankowej. Jeśli więc frankowicz jest świadomy tego, jakie są skutki unieważnienia umowy, w domyśle podejmuje on przemyślaną decyzję. To oznacza, że jego sytuacja finansowa nie może wpływać na zastosowanie Dyrektywy 93/13.
Wyrok TSUE z 16 marca 2023 r. - korzystny dla frankowiczów
Wydane 16 marca 2023 r. orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest kolejnym, które jest korzystne dla frankowiczów i poprawia ich sytuację prawną. Wyrok, jaki zapadł w sprawie C-6/22 to w rezultacie efekt wcześniej już wyrażanych przez TSUE opinii.
Natomiast cała kwestia podniesiona została przez Sąd Rejonowy dla Warszawy-Woli, który zadał TSUE pytania prejudacyjne dotyczące powództwa frankowiczów o unieważnienie umowy kredytu. To właśnie w tym sądzie zrodziły się pewne podejrzenia dotyczące żądań stawianych przez powodów odnoszących się do unieważnienia umowy frankowej. Wyrok unieważniający umowę zobowiązuję zarówno konsumenta, jak i bank do zwrotu świadczeń, natomiast powodowie nie mogli wykazać się żadnymi oszczędnościami, które mogłyby pokryć wymagane zobowiązania do zwrócenia bankowi.
Sąd zadając pytania TSUE chciał więc ustalić, czy skutki unieważnienia umowy powinny być oceniane jedynie z punktu widzenia prawa krajowego (pomijając Dyrektywę 93/13), czy sąd powinien zbadać finansową kondycję majątkową konsumenta z urzędu, weryfikując czy unieważnienie umowy postawi konsumenta w trudnej sytuacji finansowej i czy sąd ma możliwość zastąpienia abuzywnego warunku umowny przepisem powszechnie obowiązującego prawa.
Frankowicz żąda unieważnienia umowy frankowej – sąd nie może jej utrzymać w mocy
TSUE opowiedziało się wyraźnie po stronie frankowiczów, odpowiadając na zadane przez wolski sąd pytania przecząco. Zerkając na poprzednio wydane wyroki przez TSUE ten nie jest więc żadnym zaskoczeniem. Jeśli chodzi o konkretne odpowiedzi to brzmią one w kontekście pierwszego pytania tak: „Trybunał przyjął, że w przypadku unieważnienia umowy z powodu nieuczciwego charakteru jednego z jej warunków do państw członkowskich należy uregulowanie, w drodze prawa krajowego, skutków tego unieważnienia, z poszanowaniem przepisów dyrektywy 93/13. Regulacja ta powinna w szczególności przywrócić sytuację prawną i faktyczną, jaka istniałaby w braku wprowadzenia do umowy klauzuli abuzywnej”.
Istnieje jednak okoliczność, w której ochrona ustanowiona w dyrektywie 93/13 nie ma zastosowania. Jest to jednak sytuacja jednostkowa, w której frankowicz wyraźnie się temu sprzeciwia. Kredytobiorca, będąc świadomym tego, że umowa zawiera klauzule abuzywne ma prawo nie podnosić zarzutu odnoszącego się do tych nieuczciwych zapisów. Zgadza się tym samym dobrowolnie na ten czy inny niekorzystny warunek, co prowadzi do tego, że uniknie on unieważniania umowy frankowej. Należy jednak zauważyć, że sąd pozbawiony jest możliwości samowolnego pozostawienia umowy w mocy, jeśli tylko usunie z niej wyłącznie nieuczciwe zapisy i jeśli kredytobiorca się na to nie zgadza.
Jeżeli chodzi o pytanie odnoszące się do badania finansowej kondycji majątkowej konsumenta z urzędu, to jeśli sąd przekazał konsumentowi informacje dotyczące tego, jakie skutki prawne i majątkowe mogą determinować unieważnienie umowy, to wówczas sąd nie ma możliwości (już po uwzględnieniu woli frankowicza w kontekście unieważnienia umowy), sprzeciwić się decyzji o zrzeczeniu się przez niego ochrony konsumenckiej. Należy mieć w pamięci, że Dyrektywa 93/13 nie umożliwia sądom krajowym weryfikacji z urzędu majątkowego stanu frankowicza, by sprawdzić, czy unieważnienie może postawić konsumenta w niekorzystnej sytuacji materialnej.
Warto też mieć na względzie pewne korzystne dla frankowiczów praktyki, które stosują kancelarie frankowe. Mianowicie po unieważnieniu umowy przez sąd, frankowicz nie zawsze musi zwracać ustalone kwoty, póki banki nie zwróci kredytobiorcy wszelkich nieprzedawnionych rat łącznie z należnymi odsetkami. Bank więc może ubiegać się o zwrot udzielonej kwoty kredytu dopiero wtedy, kiedy wypłaci frankowiczowi należne mu pieniądze.
Jeśli chodzi o trzecie wystosowane pytanie do TSUE (czy sąd ma możliwość zastąpienia abuzywnego warunku umowny przepisem powszechnie obowiązującego prawa) przez Sąd dla Warszawy Wola to Trybunał podjął decyzję, że na podstawie Dyrektywy 93/13 sąd krajowy nie ma prawa do uzupełnienia luki, która wynika z usunięcia abuzywnego zapisu znajdującego się w umowie frankowej stosując przepis prawa krajowego, który nie ma charakteru dyspozytowego. W tej materii TSUE zresztą wypowiadał się już wiele razy. Wskazując każdorazowo, że sądy krajowe nie mogą zastępować nieuczciwych zapisów występujących w nieuczciwych umowach innymi przepisami. Jeśli kredytobiorca żąda unieważnienia umowy frankowej, sąd w takim przypadku nie ma możliwości samodzielnego dążenia mającego na celu utrzymania takiej umowy w mocy.
Wyrok wydany przez TSUE należy oczywiście uznać za pozytywny dla Frankowiczów. To kolejne orzecznictwo, które umacnia pozytywny kierunek dla konsumentów, którzy zaciągnęli niekorzystny kredyt we frankach. Łącząc ten wyrok z wydaną niedawno opinią Rzecznika TSUE frankowicze zyskali dużo spokoju i z optymizmem mogą patrzeć w kierunku dążenia do unieważnienia swoich umów.
Data publikacji: 16 maja 2023
