Pozew grupowy w sprawach frankowych - czy to ma sens?
Czy mogę złożyć pozew indywidulany jak jestem w pozwie grupowym?
Pozwy grupowe w sprawach frankowych budzą bardzo dużo emocji i jeszcze więcej kontrowersji. Podstawę prawną dla prowadzenia tego rodzaju postępowania sądowego stanowi ustawa z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Postępowania grupowe, chociaż na pierwszy rzut oka idealne dla spraw frankowych, okazują się nie mieć większego znaczenia dla rozpoznawania tych spraw. Dzieje się tak na skutek samych założeń pozwu grupowego, którego celem nie jest zasądzenie konkretnej kwoty pieniężnej na rzecz kredytobiorcy lub stwierdzenie nieważności konkretnej umowy, a jedynie ustalenie odpowiedzialności kredytodawcy.
Konstrukcja pozwu grupowego
Najważniejszą regulację w odniesieniu do pozwu grupowego w sprawach frankowych stanowi art. 2 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Wskazuje on w pierwszej kolejności, że dochodzenie roszczeń pieniężnych możliwe jest jedynie w sytuacji, w której roszczenia te zostaną ujednolicone pomiędzy członkami grupy. W sprawach frankowych działanie takie trudno sobie wyobrazić, ponieważ oznaczałoby to, że część osób musiałaby zrezygnować z części swojego roszczenia. W takich sytuacjach, w których nie jest możliwe skonstruowanie dokładnych roszczeń pieniężnych, w postępowaniu grupowym można wnosić o „ustalenie odpowiedzialności pozwanego za określone zdarzenie lub zdarzenia” (art. 2 ust. 3 ustawy).
Ustalenie odpowiedzialności nie oznacza rozstrzygnięcia konkretnej sprawy. Jak wskazano w art. 2 ust. 4 ustawy: „sąd ustala okoliczności wspólne członkom grupy, stanowiące przesłanki dochodzonych przez nich roszczeń”. Sąd w postępowaniu grupowym bada więc JEDYNIE okoliczności wspólne dla wszystkich powodów.
Czy pozew grupowy w sprawie frankowej ma sens?
Wyżej opisany mechanizm konstrukcji pozwu grupowego pokazuje jasno... że nie ma on sensu w sprawach frankowych. Dlaczego? Wynika to z samej specyfiki tego rodzaju spraw. Ogólne ustalenie odpowiedzialności kredytobiorcy za zdarzenie w postaci abuzywności klauzul wynika z samych przepisów prawa. Art. 3851 KC nie pozostawia wątpliwości, że to przedsiębiorca ponosi pełną odpowiedzialność za wprowadzenie do umowy tego rodzaju zapisów. Aby jednak dokonać analizy, czy dany zapis umowy jest abuzywny, należy zbadać określone przesłanki indywidualne, a więc inne dla każdego podmiotu, dla każdego kredytobiorcy. Sąd nie może tego zrobić w ramach postępowania grupowego. W ramach takiego postępowania sąd stwierdzi więc jedynie, że jeżeli zapisy znajdujące się w umowie kredytowej okażą się abuzywne, to odpowiedzialność za to ponosić będzie kredytodawca. A tak kwestia nie wzbudza niczyich wątpliwości. Efektem postępowania grupowego będzie więc konieczność wytoczenia powództwa indywidualnego, a więc takiego samego, jakie muszą wytoczyć wszyscy kredytobiorcy frankowi.
Postępowanie grupowe nie znajduje więc żadnego uzasadnienia w sprawach frankowych.
Czy ze sprawy grupowej można się „wypisać”?
Zgodnie z art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym: „Z chwilą przedstawienia sądowi oświadczenia o przystąpieniu do grupy między członkiem grupy oraz pozwanym powstaje skutek sprawy w toku, co do roszczenia objętego postępowaniem grupowym.”. Powyższe oznacza, że od momentu otrzymania przez sąd oświadczenia o przystąpieniu do grupy powód nie może wycofać się z prowadzonego postępowania, chyba że zrzeknie się swojego roszczenia (czego zrobić oczywiście nie może) lub pozwany wyrazi na to zgodę (kredytobiorca nie ma interesu w tym, aby takiej zgody udzielić). Z pozwu grupowego można się więc wycofać jedynie w ograniczonym czasie.
Ratunku! Utknąłem w pozwie grupowym!
Frankowicze, których sprawa toczy się w ramach pozwu grupowego, bardzo często nie chcą czekać na jego zakończenie i występują z powództwem indywidualnym. Działanie takie jest zasadne, ponieważ oczekiwanie na wydanie wyroku w sprawie grupowej może być niezwykle długie i, jak wskazano powyżej, niewiele zmieni. W takich przypadkach można jednak zaobserwować, że sądy w sprawach indywidualnych próbują odrzucać złożone pozwy jako dotyczące sytuacji sprawy znajdującego się już w toku (tzw. lis pendens – zawisłość sprawy).
Należy podkreślić, że odrzucenie pozwu jest instytucją szczególną, której stosowanie wymaga dokładnego zbadania wszystkich okoliczności sprawy. Zgodnie z art. 199 § 1 pkt 2 KPC odrzucenie pozwu jest możliwe w sytuacji, w której „o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa jest w toku albo została już prawomocnie osądzona”. Wymagane jest więc wystąpienie dwóch okoliczności uzasadniających odrzucenie pozwu: tożsamość stron oraz tożsamość roszczenia.
O ile w danej sprawie zachodzić może tożsamość podmiotowa, a więc tożsamości stron postępowania, o tyle nie sposób jednak uznać, aby zachodziła tożsamość przedmiotowa, a więc tożsamość roszczenia.
Postępowanie indywidualne w sprawie frankowej dotyczy roszczenia o zapłatę określonej kwoty pieniężnej. Jest to więc typowe roszczenie o zapłatę. Innym rodzajem roszczenia charakteryzuje się postępowanie sądowego toczące się w sprawie grupowej. W sprawie tej formułowane jest roszczenie o ustalenie odpowiedzialności Pozwanego. W istocie jest to więc roszczenie formułowane na gruncie art. 189 KPC o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego, w związku z art. 3851 KC.
Pomiędzy oboma sprawami nie zachodzi więc tożsamość roszczeń procesowych. W obu sprawach wykorzystywane przez strony są podobne argumenty, jednak nie może umknąć uwadze, że roszczenia pozostają od siebie niezależne. Ustalenie nieistnienia stosunku prawnego nie skutkuje powstaniem automatycznej podstawy do dokonania zapłaty przez bank na rzecz kredytobiorcy. Kredytobiorca musi wystąpić z odpowiednim roszczeniem pieniężnym w stosunku do Pozwanego. Co więcej, podstawa prawna i faktyczna dla roszczenia pieniężnego w sprawie frankowej pozostaje szersza niż ta podnoszona w postępowaniu grupowym.
Jak wskazuje Sąd Najwyższy: „Tożsamość przedmiotu uprzedniego orzeczenia oraz kolejnego powództwa, wykluczająca możliwość jego merytorycznej oceny i uzasadniająca odrzucenie pozwu, zachodzi w przypadku jednakowej podstawy faktycznej i prawnej rozstrzygnięcia oraz ponownego żądania powoda, przy czym przesłanki te muszą wystąpić kumulatywnie (post. SN z 14.3.2014 r., III CSK 124/13).”. W opisywanym przypadku nie sposób uznać, że doszłoby do kumulatywnego spełnienia wszystkich przesłanek pozwalających na odrzucenie powództwa.
Wyrok w sprawie powództwa grupowego a wyrok w sprawie indywidualnej
Należy podkreślić, że może dojść do sytuacji, w której sąd rozstrzygający sprawę w postępowaniu indywidualnym zasądzi roszczenie pieniężne na rzecz kredytobiorcy, wskazując na całkowitą nieważność umowy kredytowej. W ramach postępowania grupowego może w tym samym czasie dojść do wydania rozstrzygnięcia ustalającego, że bank stosował w umowach kredytowych klauzule abuzywne. Podkreślić należy, że takie rozstrzygnięcia sądów nie pozostawałyby ze sobą w sprzeczności. Wręcz przeciwnie, pozostawałyby ze sobą spójne, ponieważ usunięcie klauzul abuzywnych (stwierdzone w ramach postępowania grupowego), prowadzi do wniosku o nieważności całej umowy i konieczności zasądzenia na rzecz kredytobiorcy roszczenia pieniężnego (w ramach postępowania indywidualnego).
Oddalenie powództwa grupowego także nie wywierałoby wpływu na postępowanie indywidualne. Rozstrzygnięcie takie dotyczyłoby bowiem zasady odpowiedzialności banku, nie zaś jego odpowiedzialności w konkretnej sprawie. Innymi słowy, oba postępowania pozostają de facto od siebie niezależne. Podkreślić należy, że sprawy frankowe zawsze wymagają zbadania indywidualnych okoliczności występujących w danym przypadku, co w praktyce wyklucza jakikolwiek wpływ pozwu grupowego na postępowanie indywidualne.
(wpis powstał na podstawie postanowienia Sądu Apelacyjnego w Warszawie wydanego w sprawie o sygn. akt I Acz 373/20 dotyczącego uchylenia postanowienia o odrzuceniu pozwu)
Specjalizujemy się w sprawach kredytów frankowych - prowadzimy sprawy przeciwko wszystkim bankom, które udzielały kredytów frankowych. Miarą naszej skuteczności są wyroki sądowe w prowadzonych przez nas sprawach - sprawdź wyroki CHF. Wszystkich zainteresowanych zapraszamy do kontaktu z naszymi ekspertami lub skorzystania z darmowej analizy umowy kredytu frankowego - obejmującej analizę prawną wraz z wyliczeniem roszczeń i scenariuszy pozwu frankowego.
