Wyroki TSUE - postanowienia Trybunału ułatwiające konsumentom uzyskać darmowy kredyt

Ostatnie orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej znacząco wzmocniły prawa konsumentów w sporach z bankami. Dzięki nim, klienci mają teraz większe szanse na skuteczne dochodzenie swoich praw w przypadku nieprawidłowego obliczenia RRSO czy nadmiernych opłat pozaodsetkowych. To doskonała okazja, aby dokładnie przeanalizować warunki swojej umowy kredytowej i, w miarę możliwości, rozważyć skorzystanie z instytucji sankcji kredytu darmowego (SKD). Co więc konkretnie wniosły te najnowsze wyroki TSUE?   Sankcja kredytu darmowego – co to takiego? Przypomnijmy, że sankcja kredytu darmowego została stworzona po to, aby chronić konsumentów zaciągających kredyty konsumenckie przed nieuczciwymi praktykami banków i firm pożyczkowych. Jej zasada działania jest dość prosta: jeśli w umowie kredytowej występują braki lub niewłaściwie sformułowane postanowienia, które zostały wymienione w artykule 45 Ustawy o kredycie konsumenckim, konsument ma prawo, pod pewnymi warunkami, złożyć oświadczenie o skorzystaniu z SKD. W rezultacie kredyt staje się kredytem darmowym, co oznacza, że kredytobiorca zwraca jedynie kwotę kapitału otrzymaną na konto, bez konieczności płacenia marży, prowizji, odsetek i innych opłat. Pomimo szczegółowych regulacji zawartych w artykule 45, które jasno określają, jakie nieprawidłowości w umowach kredytowych uprawniają do skorzystania z sankcji, wciąż istnieje wiele niejasności związanych z nieuczciwymi warunkami umownymi. Z tego powodu, zanim sąd wyda ostateczny wyrok, konieczne może okazać się skierowanie pytania prejudycjalnego do TSUE, aby rozwiać wszelkie wątpliwości prawne.    Wyroki TSUE a ich znaczenie dla polskiego sądownictwa Państwa członkowskie Unii Europejskiej mają obowiązek dostosowywać swoje prawo krajowe do unijnych regulacji. Oznacza to, że przepisy zawarte w unijnych dyrektywach muszą być włączone do krajowych ustawodawstw. W polskim prawie, jednym z przykładów takiego dostosowania jest artykuł 45 Ustawy o kredycie konsumenckim, który wprowadza sankcję kredytu darmowego – mechanizm wynikający z unijnych wytycznych. Jednak w praktyce stosowanie unijnego prawa przez wszystkie kraje członkowskie w jednakowy sposób może rodzić pewne trudności. Na przykład polski sąd, rozpatrując konkretną sprawę, może nie być pewny, czy właściwie interpretuje postanowienia dyrektywy unijnej. Tego typu wątpliwości mogą prowadzić do konieczności zasięgnięcia opinii TSUE, aby upewnić się, że przepisy są prawidłowo rozumiane i stosowane. W takich okolicznościach sąd krajowy może skierować tzw. pytanie prejudycjalne do TSUE. Proces ten można przedstawić w uproszczony sposób: Postępowanie przed sądem krajowym, w tym przypadku polskim, zostaje zawieszone. Sąd formułuje pytanie do TSUE, np.: „Czy interpretacja artykułu X dyrektywy jest prawidłowa? Czy podjęcie określonych działań będzie zgodne z jej treścią?” TSUE udziela odpowiedzi, która jest bardziej rozbudowana niż proste „tak” lub „nie”. Trybunał wskazuje, czy dana interpretacja jest zgodna, czy też sprzeczna z dyrektywą, szczegółowo wyjaśniając swoją decyzję. Po otrzymaniu odpowiedzi od TSUE, sąd krajowy może wydać wyrok, opierając się na wyjaśnionej interpretacji unijnych przepisów, co pozwala na prawidłowe zastosowanie sankcji kredytu darmowego.  Funkcja TSUE polega na wyjaśnianiu, jak interpretować unijne przepisy, co ma zapewnić jednolite stosowanie prawa w całej Unii Europejskiej. W praktyce oznacza to, że decyzje Trybunału mają bezpośredni wpływ na orzecznictwo sądów we wszystkich państwach członkowskich. Na przykład pytanie skierowane przez niemiecki sąd dotyczące unijnej dyrektywy może mieć znaczenie dla polskich kredytobiorców. Gdy TSUE wyjaśni, jak należy rozumieć daną regulację, sądy w całej Unii muszą się do tego zastosować.  Dlatego orzeczenia TSUE, choć często wynikają z pytań zadanych przez sądy w innych krajach, mają istotne znaczenie także dla spraw rozpatrywanych w Polsce. Przełomowe wyroki Trybunału mogą więc kształtować interpretację prawa krajowego w kontekście unijnych przepisów.     Pytania w sprawie RRSO i możliwości skorzystania z SKD Błędne określenie RRSO, zaraz obok nieprawidłowego wskazania całkowitej kwoty kredytu, jest jednym z najczęstszych powodów, dla których konsumenci decydują się na powołanie sankcji kredytu darmowego. Wynika to z faktu, że właśnie w tych obszarach najczęściej dochodzi do naruszeń, a dodatkowo RRSO odgrywa kluczową rolę w kontekście kredytów konsumenckich. Rzeczywista roczna stopa oprocentowania (RRSO) to wskaźnik, który informuje o pełnym koszcie kredytu, jaki konsument będzie musiał ponieść. Znajomość tej wartości jest niezbędna, aby móc podjąć świadomą decyzję o zaciągnięciu kredytu w danej instytucji: znając dokładne RRSO, konsument może ocenić, czy będzie w stanie sprostać zobowiązaniom finansowym wynikającym z kredytu, biorąc pod uwagę swoją sytuację materialną, pozwala to również porównać oferty różnych banków i firm pożyczkowych, co jest niezbędne do wyboru najkorzystniejszej opcji. Brak precyzyjnych informacji na temat RRSO uniemożliwia świadome podjęcie decyzji, dlatego też zagadnienia związane z tym wskaźnikiem często trafiają przed TSUE za pośrednictwem sądów państw członkowskich. W niektórych przypadkach nadal oczekujemy na orzeczenia Trybunału, ponieważ niektóre banki wycofały pozwy przed wydaniem przez TSUE ostatecznego wyroku. Można przypuszczać, że banki obawiały się negatywnych konsekwencji, które mogłyby dotknąć nie tylko ich, ale także inne instytucje finansowe działające w Unii Europejskiej. Mimo to, TSUE zdążył już zająć stanowisko w kilku sprawach, co znacząco wzmocniło pozycję konsumentów pragnących skorzystać z sankcji kredytu darmowego. Szczególnie istotny jest wyrok, który zapadł w marcu tego roku w sprawie kredytobiorców z Bułgarii, mający duże znaczenie dla innych podobnych przypadków w Europie.   Wyroki TSUE W marcu 2023 r. TSUE wydał istotny wyrok dotyczący rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania (RRSO) i sankcji kredytu darmowego, odpowiadając na pytanie zadane przez bułgarski sąd. Sąd ten chciał ustalić, czy dodatkowe koszty usług powinny być uwzględniane w RRSO, a jeśli tak, czy ich pominięcie może uprawniać do skorzystania z sankcji kredytu darmowego. Trybunał uznał, że jeśli RRSO nie uwzględnia wszystkich kosztów kredytu, konsument nie ma pełnego obrazu swoich zobowiązań. Taka sytuacja jest równoznaczna z brakiem podania RRSO w umowie, co daje konsumentowi prawo do skorzystania z sankcji kredytu darmowego. Kolejne znaczące orzeczenie TSUE odnosiło się do sprawy z Polski, dotyczącej pozaodsetkowych kosztów kredytu i obowiązujących limitów. Polskie prawo określa maksymalne wartości tych kosztów, których nie wolno przekraczać. Pojawiła się jednak kwestia, co w sytuacji, gdy bank lub firma pożyczkowa mieszczą się w ustawowych limitach, ale wysokość tych kosztów jest nieproporcjonalna do kwoty kredytu. Związek Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce argumentował, że jeśli instytucje finansowe przestrzegają ustawowych limitów, nie powinny ponosić konsekwencji w postaci sankcji kredytu darmowego. W ich ocenie, banki i firmy pożyczkowe nie są odpowiedzialne za ocenę, co jest proporcjonalne, a co nie. Jednak 23 listopada 2023 roku TSUE wydał wyrok, w którym stwierdził, że pobieranie opłat lub prowizji, które są rażąco wysokie w stosunku do udzielonego kredytu, jest praktyką nieuczciwą. W takiej sytuacji konsument może skorzystać z sankcji kredytu darmowego, nawet jeśli bank przestrzegał ustawowych limitów. Wystarczy, że dany warunek umowy kredytu wprowadza istotną nierównowagę między prawami i obowiązkami stron, szkodząc przy tym konsumentowi.   Masz kredyt? Sprawdź, czy możesz odzyskać pieniądze! Skontaktuj się z naszą kancelarią prawną i dowiedz się, jak uzyskać darmowy kredyt dzięki analizie swojej umowy.