Nieważność umowy ING Bank Śląski jako skutek stosowania nieuczciwych warunków wobec konsumenta
O ile Sąd Okręgowy w wydanym przez siebie wyroku uznał, iż brak podstaw do uznania, że zawarta umowa jest nieważna zarówno ze względu na treść art. 69 ust. 1 oraz ust. 2 Prawa bankowego, jak i ze względu na klauzule abuzywne, a wykorzystanie mechanizmu indeksacji przez bank co do zasady nie narusza przepisów prawa i jest akceptowalne w judykaturze, o tyle Sąd Apelacyjny stanął na zgoła odmiennym stanowisku zarówno w pierwszej jak i drugiej kwestii.
Sąd Apelacyjny w sposób wyraźny dał w swoim orzeczeniu wyraz temu, że sposób w jaki pozwany bank kształtował prawa i obowiązki Powodów musi być uznany za sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszający interesy powodów. Sąd podkreślił bowiem w tym zakresie, iż pozwany bank stosował wzorzec umowny na który kredytobiorcy nie mieli żadnego wpływu, w związku z czym o indywidualnym uzgodnieniu nie może być mowy.
Warto przytoczyć odnoszący się do tego dość obszerny fragment uzasadnienia opisujący argumenty przemawiające za uznaniem spornych klauzul za abuzywne:
„Nawet przy przyjęciu, że klauzula indeksacyjna, która służy do ustalenia kwoty, którą kredytobiorca ma zwrócić bankowi określa element świadczenia głównego w rozumieniu przepisu art. 385¹ § 1 zd. 2 k.c. (…) to i tak wspomniane postanowienia umowy odsyłające do kursu CHF ustalane w tabelach Banku należy uznać za niedozwolone (abuzywne).
Nie sposób bowiem uznać, że tak określony sposób ustalania zadłużenia powodów był dla nich jednoznaczny, zrozumiały i pozwalał im jako konsumentom na ocenę rozmiarów ich świadczenia. Takie kształtowanie praw i obowiązków w kwestionowanej umowie musi być uznane za sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszające interesy powodów. Pozwany Bank nie wykazał aby ustalanie przez niego kursów CHF w tabelach, o jakich mowa w umowie, było uzgadniane indywidualnie z powodami w ramach prowadzonych negocjacji”.
Należy przy tym również zwrócić uwagę na moment oceny istnienia klauzul abuzywnych do którego odniósł się Sąd Apelacyjny:
„Oceny uczciwego lub abuzywnego charakteru postanowień umowy, stosownie do art. 4 ust. 1 oraz art. 3 ust. 1 wdrożonej do polskiego porządku prawnego Dyrektywy Rady 93/13 EWG z 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, należy dokonać w odniesieniu do chwili zawarcia umowy o kredyt z uwzględnieniem wszystkich okoliczności, o których Bank wiedział lub mógł wiedzieć przy zawieraniu umowy i które mogły wpływać na jej późniejsze wykonywani. Ocena ta nie może zależeć od zdarzeń, które wystąpią po zawarciu umowy (w tym zmiany przepisów prawa bankowego) i są niezależne od woli stron, a okoliczności które zaistniały po zawarciu umowy nie mają znaczenia dla oceny abuzywności postanowień umowy”.
Jednak co najistotniejsze, oceniając skutek zawarcia klauzul abuzywnych Sąd ten stanął na stanowisku, iż w miejsce niedozwolonych klauzul umownych nie można zastosować rozliczenia opartego o kurs średni NBP, ponieważ przepis art. 358 k.c. wszedł w życie już po zawarciu umowy. Jednocześnie sąd zanegował możliwość kontynuowania umowy bez klauzul abuzywnych, gdyż w jego ocenie taka sytuacja kreowałaby zupełnie inną umową niż ta, która była przedmiotem uzgodnień stron. Sąd wskazał przy tym na niedopasowanie oprocentowania kredytu do waluty kredytu.
„Uzasadnienie pozwu wskazuje na to, że zdaniem powodów pominięcie klauzul abuzywnych winno skutkować tzw. „odfrankowieniem” umowy tj. uznaniem jej za obowiązującą jako umowy o kredyt w złotych z zachowaniem oprocentowania stosowanego dla CHF i rozliczania stron na zasadzie salda. W ocenie Sądu Apelacyjnego stanowisko to nie może być zaaprobowane. Kreowałoby ono inną umowę niż ta która była przedmiotem uzgodnień stron. Wszak wskazane w niej oprocentowanie LIBOR ma zastosowanie do kredytów indeksowanych do CHF a nie do waluty krajowej. Doszłoby do zmiany głównego świadczenia kredytobiorcy a nie taka jest rola przepisów o niedozwolonych klauzulach umownych”.
W ocenie tego sądu nieważność spowodowana klauzulami abuzywnymi umowy powoduje, że świadczenia uzyskane przez pozwany Bank od powodów są świadczeniami nienależnymi w rozumieniu art. 410 § 2 k.c., w związku z tym, że postawa świadczenia odpadła.
Wyrok jest prawomocny. Sprawę prowadził r. pr. Adam Citko.
